راهنمای جامع مقابله با افت قند خون در دیابتی‌ها

مقدمه

ریسک هایپوگلایسمی یا افت قند خون در افرادی که دیابت تیپ 1 دارند و انسولین تزریق می کنند بیشتر است. در بیماران دیابت تیپ 2 که انسولین تزریق میکنند یا دارو هایی همچون سولفونیل اوره ها یا مگلیتینید مصرف میکنند هم احتمال هایپوگلایسمی زیاد است.

علل هایپوگلایسمی

• 1. تزریق انسولین بیش از میزان نیاز
• 2. دارو های خوراکی بیش از میزان نیاز
• 3. عدم مصرف کافی غذا
• 4. ورزش سنگین بدون مصرف اسنک میان تمرین یا کم نکردن دوز انسولین قبل از آن
• 5. فاصله زیاد بین وعده های غذایی
• 6. مصرف زیاد نوشیدنی های الکلی

علایم

• 1. تعریق
• 2. لرزش بدن
• 3. احساس گشنگی
• 4. احساس اضطراب
• در صورت عدم درمان علایم میتوانند شدید یابند و میتواند شامل موارد زیر باشد:
• 1. عدم توانایی برای راه رفتن
• 2. احساس ضعف
• 3. اختلال در دید
• 4. تغییر در رفتار یا رفتار های غیر معمول
• 5. گیجی
• 6. از هوش رفتن و تشنج

• سطح گلوکز زیر 70 نشان دهنده هایپوگلایسمی است و نیازمند درمان برای عدم کاهش بیشتر قند خون است.

Serious hypoglycemia یا افت قند خون خطرناک

• به زمانی اطلاق میشود که قند خون به زیر 54 برسد که نیازمند درمان فوری است.

• Severe hypoglycemia به افت قند خون به صورتی که فرد دچارگیجی یا از هوش رفتن یا نیاز به فرد دیگری برای بهبود داشته باشد بدون در نظر گرفتن سطح قند خون گفته میشود.
• بعضی افراد علایم هایپوگلایسمی را در سطح های بالاتری از گلوکز خون تجربه میکنند که میتواند به علت بالا بودن قند خون برای دوره طولانی باشد و کنترل قند خون میتواند به کاهش سطح قند خون در زمان احساس کردن علایم کمک کند.

Hypoglycemia unawareness

• به زمانی اطلاق میشود که فرد علایم اولیه کاهش سطح گلوکز خون را تجربه نکند. درافرادی که برای بیشتر از 5 تا 10 سال به دیابت تیپ 1 مبتلا هستند این پدیده شایعی است و میتواند بسیار خطرناک باشد.
• وقتی افت قند بی خبر (Hypoglycemia unawareness) اتفاق می افتد بیمار در مرحله های اولیه درمان مناسب ندارد و احتمال علایم شدید هایپوگلایسمی مثل تسنج و از هوش رفتن بیشتر می شود.
• علت این پدیده میتواند هایپوگلایسمی های متعدد باشد خصوصا بیشتر موارد Serious hypoglycemia و بیشتر در افرادی که به صورت tight control با انسولین در حال درمان هستند.
• همچنین مشروبات الکلی ( در زمان مصرف), خستگی یا مصرف بتابلاکر ها میتواند باعث شود فرد علایم اولیه کاهش قند خون را احساس نکند.

Nocturnal hypoglycemia

• به معنی افت قند خون زمانی که بیمار خواب است. معمولا باعث بهم خوردن خواب میشود ولی ممکنه فرد متوجه آن نشود. هایپوگلایسمی شبانه فرمی از Hypoglycemia unawareness است و میتواند باعث افزایش احتمال Hypoglycemia unawareness در 48 تا 72 ساعت بعد در شود.

پیشگیری

• برای جلوگیری از کاهش قند خون، مهم است که بیمار سطح قند خون خود را به طور مکرر مانیتور کند و آماده باشد که در هر زمانی به سرعت آن را درمان کند. باید یکی از دوستان نزدیک یا خویشاوندان بیمارعلائم کاهش قند خون را یاد بگیرید و بیمار همیشه قرص‌های گلوکز، آب‌نبات سفت یا منابع دیگر کربوهیدرات سریع الاثر را به همراه داشته باشد تا در صورت وقوع کاهش قند خون، بتواند آن را درمان کند.

درمان

• 1.علائم اولیه

اگر علائم اولیه کاهش قند خون باید سبرای بیمار ایجاد شد باید قند خون خود را در اسرع وقت بررسی کند. اما اگر تجهیزات مانیتورینگ به سرعت در دسترس نیست، میتوانند درمان را شروع کنند. مهم است که کاهش قند خون را به سرعت درمان شود. در صورتی که قند خون زیر 70 باشد:

قانون 15-15

• 15 گرم کربوهیدرات سریع الاثر که به راحتی مصرف می‌شود فراهم کنید (مثلاً نصف قوطی نوشابه معمولی - غیر رژیمی، نصف لیوان آب میوه، سه قاشق چای‌خوری شکر یا عسل، شش یا هفت ژله بیین، سه قرص گلوکز).
• 15 دقیقه صبر کنید و دوباره سطح قند خون را بررسی کنید. اگر سطح قند خون افزایش نیافت، مصرف یک کربوهیدرات سریع الاثر دیگر از لیست بالا پیشنهاد می‌شود.
• اگر وعده غذایی بعدی بیمار بیش از 15 دقیقه زمان می‌برد، مقداری کربوهیدرات بلند اثر فراهم کنید (مثلاً یک ساندویچ؛ یک لیوان شیر یا شیر سویا؛ یک تکه میوه؛ دو یا سه تکه زردآلو خشک، انجیر یا دیگر میوه‌های خشک؛ یک بسته ماست طبیعی کم چرب؛ شش بیسکوییت خشک کوچک و پنیر).
• قند خون را هر 1-2 ساعت در چهار ساعت بعدی بررسی کنید.

قانون جایگزین 15

• بیماران و مراقبان باید با استفاده از قانون جایگزین 15 آشنا شوند.

• اگر بیمار دارای علائم است، ولی تجهیزات مانیتورینگ به سرعت در دسترس نیست, بیمار را مانند فردی که هیپوگلیسمی دارد درمان کنید:
• - 15 گرم کربوهیدرات سریع الاثر تجویز کنید.
• - اگر بعد از 15 دقیقه بهبودی حاصل نشد، بیمار ممکن است علت دیگری برای این اپیزود داشته باشد و نیاز به کمک پزشکی بیشتری باشد.

علائم شدید

• اگر قند خون بیمار بسیار پایین باشد ممکن است بیهوش شود یا قادر به خوردن نباشدیکی از دوستان نزدیک یا خویشاوندان باید آموزش ببیند تا علائم شدید کاهش قند خون را تشخیص داده و سریعاً درمان کند. برخورد با کسی که رنگ‌پریده، عرق‌ریزی، رفتار عجیب و غریب دارد یا بیهوش شده و تشنج دارد می‌تواند ترسناک باشد. یک دوز گلوکاگون این علائم را سریعاً متوقف می‌کند.
• گلوکاگون هورمونی است که سطح قند خون را افزایش می‌دهد. گلوکاگون در کیت‌های اضطراری (به صورت تزریق یا اسپری بینی) موجود است که می‌توان با نسخه از داروخانه خریداری کرد. دستورالعمل‌ها در هر کیت موجود است؛ یک هم‌اتاقی، شریک، والدین یا دوست باید قبل از وقوع اضطراری یاد بگیرد که چگونه گلوکاگون را تجویز کند.
• مهم است که کیت گلوکاگون به راحتی قابل دسترسی باشد، منقضی نشده باشد و دوست یا خویشاوند بیمار بتواند آرامش خود را حفظ کند.
• علائم کاهش قند خون باید ظرف 10 تا 15 دقیقه پس از دوز گلوکاگون برطرف شود، اگرچه ممکن است حالت تهوع و استفراغ 60 تا 90 دقیقه بعد از آن رخ دهد. به محض اینکه شخص بیدار شد و توانست ببلعد، کربوهیدرات سریع‌الاثر مانند قرص گلوکز یا آب میوه به او داده شود.

• شرایطی که اعضای خانواده یا دوست باید بیمار را به بیمارستان ببرد یا از اورژانس کمک بخواهد:
• 1. بعد 15 دقیقه از مصرف گلوکاگون همچنان بیمار گیج(کانفیوز) باشد.
• 2. بیمار بیهوش است و گلوکاگون در دسترس نیست
• 3. علارغم مصرف کربوهیدرات سریع الاثر یا گلوکاگون هنوز قند خون بیمار پایین است.