آیا من هم در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع دو هستم؟

دیابت یک مشکل بهداشتی جهانی است که شیوع آن 8.8 درصد است. پیش بینی می شود که هم بروز و هم شیوع این اختلال افزایش یابد. هم اکنون 425 میلیون بزرگسال در سراسر جهان با دیابت زندگی می کنند . انجمن دیابت آمریکا (ADA) تخمین می زند که شیوع دیابت تا سال 2031 در ایالات متحده از 11.3 به 14.5 درصد افزایش می یابد. پیش بینی می شود در ایران تا سال 2030 تعداد افراد مبتلا به دیابت به بیش از 6 میلیون نفر برسد.

بیماران مبتلا به دیابت در معرض خطر بسیاری از مشکلات سلامتی هستند که با هزینه های بالای مراقبت های بهداشتی همراه است. طبق گزارش فدراسیون بین المللی دیابت، هزینه های مراقبت های بهداشتی مرتبط به دیابت در سال 2017 حدود 727 میلیارد دلار آمریکا در سراسر جهان برآورد شده است که در مقایسه با سال 2015، 8 درصد افزایش داشته است.

دیابت نوع دو

دیابت نوع 2 شایع ترین نوع دیابت است و 90 درصد از کل موارد دیابت را تشکیل می دهد. اگرچه عوامل غیرقابل تغییر مانند سابقه خانوادگی و سن تا حدی در مسیر بروز دیابت نوع 2 نقش دارند، اما عوامل قابل تغییر مانند سبک زندگی افراد (از جمله رژیم غذایی) نیز در شروع این اختلال نقش دارند. تغییر در سبک زندگی می تواند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را کاهش دهد و بر کنترل، درمان و کاهش پیشرفت این بیماری تأثیر بگذارد.

پیش دیابت (prediabetes) یا هیپرگلیسمی(hyperglycémie) متوسط، به سطح گلوکز خون بالاتر از محدوده طبیعی، اما کمتر از آستانه دیابت گفته می شود. افراد مبتلا به پیش دیابت در معرض خطر بالای ابتلا به دیابت نوع دوم هستند.

تخمین زده می شود که سالانه 5 تا 10 درصد از افراد مبتلا به پیش دیابت به دیابت نوع دو مبتلا می شوند . پیش دیابت و دیابت نوع دو همچنین با شروع اولیه نفروپاتی و بیماری مزمن کلیه، رتینوپاتی دیابتی و افزایش خطر بیماری ماکروواسکولار مرتبط است. افزایش عوامل خطر کلیدی قابل تغییر (عمدتاً اضافه وزن و چاقی)، که ناشی از تغییرات کلیدی در سبک زندگی است، علل اصلی اپیدمی‌ های رو به رشد پیش دیابت و دیابت هستند.

دیابت نوع دو، بصورت نقص در گیرنده ­های انسولین بر روی غشاء سلولیِ سلولهای هدف مشخص می گردد که در این حالت نوعی مقاومت یا کاهش حساسیت به انسولین در بدن ایجاد می­شود.

تصور بر این است که دیابت نوع 2 در اثر برهمکنش متقابل بین سبک زندگی، شرایط پزشکی، عوامل خطر ارثی، روانی و جمعیت‌شناختی مانند کیفیت/کمیت خواب، سیگار کشیدن، افسردگی، بیماری های قلبی عروقی، اختلالات چربی خون، فشار خون بالا، افزایش سن، سطوح بالای اسید اوریک سرم، قومیت، سابقه خانوادگی دیابت، کم تحرکی و چاقی در فرد ایجاد می شود.

آگاهی و شناسایی عوامل خطر قابل کنترل و مدیریت و تغییر آنها، ریسک ابتلا به بیماری دیابت نوع دو را به حداقل خواهد رساند.

عوامل خطر برای ابتلا به دیابت نوع دو

در این بررسی عوامل خطر برای ابتلا به دیابت نوع دو را بررسی خواهیم کرد.

1.چاقی و اضافه وزن

چاقی یک وضعیت بهداشتی پیچیده است که شامل مقدار بیش از حد چربی در بدن است. این وضعیت توسط BMI تعریف می شود و از نظر توزیع چربی از طریق نسبت دور کمر به باسن ارزیابی می شود. چربی شکمی در بدن باعث افزایش التهاب می شود که با اختلال در عملکرد سلول های بتا پانکراس، حساسیت به انسولین را کاهش می دهد،که با ایجاد شرایط مقاومت به انسولین سپس منجر به شیوع دیابت نوع 2 می شود. محققان دریافتند که در مقایسه با چاقی کلی، چاقی مرکزی (شکمی) ارتباط زیادی با خطر ابتلا به دیابت نوع 2 دارد. ارتباط بین چاقی شکمی و بروز دیابت نوع 2 در مردان و زنان قابل توجه است. با این حال، زنان با چاقی شکمی در مقایسه با مردان با چاقی شکمی در معرض خطر بیشتر دیابت هستند.

همچنین بخوانید: وزن ایده آل بدن خود را چگونه محاسبه کنم؟

2.کیفیت و کمیت خواب

ارتباط قوی بین کمیت و کیفیت خواب و بروز دیابت نوع 2 وجود دارد. بروز دیابت نوع دو در زنانی که مدت زمان بیشتری نسبت به مدت زمان خواب استاندارد (7-8 ساعت)، می خوابند، بیشتر است و برعکس در مردانی که مدت زمان کمتری نسبت به مدت زمان خواب استاندارد (7-8 ساعت)، می خوابند، بیشتر است. علاوه بر این، این ارتباط متاثر از قومیت است.

همچنین بخوانید: کیفیت و کمیت خواب: ابزاری برای پیشگیری از دیابت

3.سیگار کشیدن

سیگار کشیدن و در معرض دود سیگار قرار گرفتن به شدت با بروز دیابت نوع 2 مرتبط است. این ارتباط در مردان بیشتر از زنان است. علاوه بر این، بروز دیابت در افراد سیگاری سابق، در طول 5 تا 10 سال اول ترک سیگار ، قابل توجه است. البته پس از گذشت 10 سال از ترک سیگار، خطر ابتلا به دیابت نوع 2 مانند افراد غیرسیگاری است.

همچنین بخوانید: ارتباط سیگار کشیدن با دیابت نوع دو

4.افسردگی

افسردگی با دیابت نوع 2 مرتبط است. با این حال، ارتباط در مردان و زنان متفاوت است. علاوه بر این، یک مطالعه نشان می دهد که افسردگی خود یک عامل خطر برای دیابت نیست. در عوض، فعالیت های ناشی از افسردگی، مانند کم تحرکی، رژیم غذایی نامناسب و چاقی، منجر به دیابت می شود. همچنین، داروهای پزشکی مورد استفاده برای درمان افسردگی نیز بر بروز دیابت نوع 2 تأثیر می گذارند.

همچنین بخوانید: آیا ارتباطی بین دیابت و افسردگی وجود دارد؟

5.بیماری قلبی و عروقی

برخی از مطالعات نشان می دهد فردی که از بیماری قلبی رنج می‌برد، بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 است. با این حال، این ارتباط هنوز مبهم است. مطالعات اندکی استدلال می کنند که سابقه بیماری قلبی عروقی منجر به بروز دیابت نوع 2 می شود، در حالی که برخی دیگر ادعا می کنند که دیابت نوع 2 خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی را افزایش می دهد و این ارتباط می تواند دوطرفه باشد.

6.اختلالات چربی خون

اختلالات چربی خون به سطح غیر طبیعی لیپیدها مانند تری گلیسیرید و کلسترول اشاره دارد که با سطوح بالای تری گلیسیرید، افزایش سطح لیپوپروتئین های با چگالی کم (LDL) و کاهش سطح لیپوپروتئین های با چگالی بالا (HDL) مشخص می شود. افزایش LDL و کاهش سطح HDL منجر به اختلال عملکرد سلول های بتا و مهار ترشح انسولین و در نتیجه دیابت نوع 2 می شود.

همچنین بخوانید: اهمیت پروفایل لیپیدی در دیابتی ها

7.فشار خون

فشار خون بالا با ایجاد دیابت نوع 2 در مردان و زنان مرتبط است. انتخاب داروهای فشار خون باید به درستی انجام شود زیرا این داروها نیز ،بر بروز دیابت می تواند، تأثیر گذار باشند. علاوه بر این، افراد چاق مبتلا به فشار خون بالا در مقایسه با افراد غیر چاق در معرض خطر بیشتری هستند.

همچنین بخوانید: آیا علائم فشار خون بالا می تواند منجر به دیابت شود؟

8.افزایش سن

تعداد افراد مسن (بالای 60 سال) در سراسر جهان در حال افزایش است. انتظار می‌رود که 900 میلیون جمعیت سالمند جهان در سال 2015 تا سال 2050 به 2 میلیارد نفر افزایش یابد . افزایش سن خطر ابتلا به سندرم متابولیک و بیماری‌های مزمن از جمله دیابت نوع 2 را افزایش می‌دهد.

افزایش سن باعث افزایش التهاب مزمن در افراد مسن می شود که منجر به مقاومت به انسولین می شود. علاوه بر این، اختلال متابولیسم چربی ها به دلیل افزایش سن، تجمع چربی را افزایش می دهد که منجر به افزایش غلظت اسیدهای چرب آزاد در خون و پلاسما و در نهایت مقاومت به انسولین می شود. در نتیجه، یک فرد مسن بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 است.

9.قومیت

قومیت با بروز دیابت نوع 2 مرتبط است. با این حال، توضیح قطعی در مورد اینکه چرا افراد از یک قومیت خاص در مقایسه با سایرین در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 هستند، وجود ندارد. یک توضیح ممکن می تواند رابطه وابسته به قومیت بین BMI و چربی بدن باشد. به عنوان مثال، آسیایی ها نسبت به قفقازی ها برای درصد معینی از چربی بدن، حدود 3 تا 4 واحد BMI کمتری دارند. دلیل دیگر می تواند حساسیت به انسولین مبتنی بر قومیت باشد.

یک مطالعه انجام شده توسط انجمن دیابت آمریکا (ADA) در سال 2017 به چاپ رسید ، نشان داد که سیاه پوستان، لاتین ها، بومیان آمریکا و آسیایی ها بیش از افراد سفید پوست در معرض خطر دیابت نوع 2 هستند. که بیان می شود از دلایل این امر می تواند به نابرابری در مراقبت های بهداشتی اشاره کرد.

10.سابقه خانوادگی دیابت

اطلاعات سابقه خانوادگی می تواند به عنوان ابزار مفیدی برای پیش آگهی/تشخیص و سلامت عمومی باشد. سابقه خانوادگی دیابت منعکس کننده عوامل ژنتیکی و محیطی است و می تواند منجر به پیش بینی بهتر ابتلا به دیابت نوع 2 نسبت به عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی به تنهایی شود. بطوری که بروز دیابت در افرادی که سابقه خانوادگی دیابت دارند، در مقایسه با افرادی که سابقه خانوادگی ندارند، می توانند زودتر رخ دهد.

همچنین بخوانید: نقش پیشینه خانوادگی در ابتلا به دیابت

11.اسید اوریک سرم

اسید اوریک سرم، یک جزء رایج ادرار است که توسط تجزیه متابولیکی پورین ها تولید می شود، با مقاومت به انسولین و دیابت نوع 2 مرتبط است. سطح بالای اسید اوریک سرم در یک فرد منجر به موارد زیر می شود: 1) انقباض عروقی (انقباض عروق خونی) با واسطه نیتریک اکسید که منجر به اختلال در جذب گلوکز در عضلات می شود ، 2) افزایش استرس اکسیداتیو و 3) افزایش التهاب که منجر به کاهش آدیپونکتین می شود. در نتیجه، سطح گلوکز خون افزایش می یابد که منجر به ناکارآمدی و در نهایت سلول های بتای پانکراس مرده می شود. در نتیجه، فرد مبتلا به دیابت نوع 2 می شود.

در مطالعه‌ای ارتباط بین سطح بالای اسید اوریک سرم و دیابت نوع 2 محققان دریافتند که فردی که سطح اسید اوریک بیش از 411 میکرومول در لیتردارد، 1.5 برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در مقایسه با فردی که سطح اسید اوریک آن کمتر از 302 میکرومول در لیتر است، قرار دارد.

12.عدم تحرک

اگر فردی سه تا چهار بار در هفته ورزش 30 تا 60 دقیقه ای توصیه شده را انجام ندهد، از نظر بدنی غیرفعال در نظر گرفته می شود. عدم تحرک بدنی باعث کاهش حساسیت به انسولین با از دست دادن تدریجی سلول های بتا می شود. این منجر به اختلال در تحمل گلوکز و در نهایت دیابت نوع 2 می شود. یکی از دلایلی دیگر که عدم تحرک بدنی منجر به دیابت نوع 2 می شود، می تواند این باشد که عدم تحرک بدنی می تواند باعث چاقی شود که به نوبه خود یک عامل خطر مهم برای دیابت نوع 2 است.

نتیجه گیری

دیابت یک بحران جهانی است که عمدتاً ناشی از شهرنشینی و صنعتی شدن سریع جوامع، تغییر سبک زندگی و الگوهای غذایی نامناسب است. برای کاهش خطر ابتلا به دیابت و نجات جان افراد، پیش بینی شیوع دیابت در افراد بسیار مهم است. تصور می شود که دیابت به دلیل عوامل خطرزای متعددی مانند سطوح بالای اسید اوریک سرم، کیفیت/کمیت خواب، استعمال دخانیات، افسردگی، بیماری های قلبی عروقی، اختلالات چربی خون، فشار خون بالا، افزایش سن، قومیت، سابقه خانوادگی دیابت، عدم تحرک و چاقی شایع است.

آگاهی و شناسایی عوامل خطر قابل کنترل و مدیریت و تغییر آنها، ریسک ابتلا به بیماری دیابت نوع دو را به حداقل خواهد رساند.